Niniejsza publikacja miała być w pierwotnym założeniu jej inicjatorów i redaktorów księgą jubileuszową, powstałą z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin oraz trzydziestopięciolecia pracy naukowej prof dra hab Jana Hellwiga, rocznic obchodzonych w 2001 roku. Redaktorzy i autorzy zawartych w niej studiów chcieli wyrazić swoje uznanie dla Jego dorobku i wkładu w rozwój historii wychowania, a jednocześnie przekonanie, że formalne przejście Profesora na emeryturę nie przerwie Jego aktywnej pracy naukowej i pedagogicznej.
Niestety, Profesor Jan Hellwig odszedł od nas niespodziewanie, w pełni sił twórczych 6 grudnia 2000 roku, w trakcie przygotowań do wydania książki. Jego przyjaciele i współpracownicy przyjęli ten fakt z głębokim żalem i smutkiem. W zmienionej sytuacji swoje studia i rozprawy dedykują pamięci Profesora Hellwiga, Przyjaciela, Współpracownika, Uczonego, Wychowawcy wielu kadr pedagogów i badaczy dziejów edukacji, Osoby, która zawsze gotowa była służyć innym swoją pomocą, radą i doświadczeniem.
W ciągu niemal roku, poprzedzającego odejście od nas na zawsze Profesora Jana Hellwiga, uzyskano teksty od 26 autorów, w tym także od 6 przedstawicieli zagranicznych ośrodków naukowych, z którymi Profesor utrzymywał bliską współpracę. Redaktorzy, rozważając różne inne możliwości, zdecydowali się uszeregować te teksty według kryterium problemowo-chrono-logicznego. Sądzą, że tak zamieszczone w księdze studia i rozprawy będą zarazem pewnym zbiorowym odniesieniem do podstawowych kierunków charakteryzujących dorobek badawczy Profesora Jana Hellwiga.
Spis treści:
Słowo wstępne (WIESŁAW JAMROŻEK, DOROTA ŻOŁĄDŹ-STRZELCZYK).
Preface (WIESŁAW JAMROŻEK, DOROTA ŻOŁĄDŹ-STRZELCZYK)
Profesor Jan Hellwig -historyk edukacji (1931-2000) (WIESŁAWJAMROŻEK).
Bibliografia prac Profesora ]ana Hellzoiga za lata 1963-2000 (JUSTYNA GULCZYŃSKA) . . .
I. Z METODOLOGII, TEORII I DYDAKTYKI HISTORII WYCHOWANIA
KRZYSZTOF KABZIŃSKI, Rola historii wychowania we współczesnym sporze o model nauk pedagogicznych.
WANDA BOBROWSKA-NOWAK, Inspiracje badań problematyki z zakresu historii wychowania i oświaty w Polsce czerpane z materiałów źródłowych i opracowań naukowych
KRISTOF DAMS, MARC DEPAEPE, FRANK SIMON, "By indirections finding directions out": Classroom history, sources, and objectwes.
WŁODZIMIERZ GORISZOWSKI, Wdrażanie młodzieży do kształcenia i samokształcenia opartego na studiach literaturowych - problem współczesnej edukacji
FRANZ PÓGGELER, Zwischen Nationalbeiousstsein und Weltoffenheit: Europaische Per-spektiven der pddagogischen Historiographie .
II. Z DZIEJÓW WYCHOWANIA I SZKOLNICTWA (DO PRZEŁOMU XIX I XX WIEKU)
DOROTA ŻOŁĄDŹ-STRZELCZYK, Dzieci nieślubne w dawnej Polsce
NANTKOLIEVENDODDE, Whydowelearn toreadl
MARTTI T. KUIKKA, Public education before public schools (1866) inPinland.
CZESŁAW MAJOREK, Konserwatyzm programowy kursów metody i preparand nauczycielskich w Galicji (1805-1871).
ANDRZEJ MEISSNER, Rola Lwowa w rozwoju teorii wychowania przedszkolnego w okresie autonomii galicyjskiej.
TERESA WRÓBLEWSKA, Działalność oświatowo-wychowawcza Zgromadzenia Sióstr Służek wiatach 1878-1918
III. Z TEORII I PRAKTYKI EDUKACYJNEJ XX WIEKU
AGNIESZKA STOPINSKA-PAJĄK, Status naukowy andragogiki w Drugiej Rzeczypospolitej .
DANUTA DRYNDA, Kształcenie do wartości w dydaktyce Drugiej Rzeczypospolitej. Historyczne inspiracje dla współczesności.
TADEUSZ WIECZOREK, Geneza ludowych szkół rolniczych w Polsce
ZYGMUNT RUTA, Warunki lokalowe i materialne seminariów nauczycielskich w Okręgu Szkolnym Lwowskim w pierwszych latach Drugiej Rzeczypospolitej .
KRZYSZTOF JAKUBIAK, Przyczynek do dziejów Związku Zawodowego Wychowawców Polskich Zakładów Wychowawczych (1926-1934)
MARIAN WALCZAK, O niektórych stratach w edukacji Polaków w latach 1939-1945
IV. Z BIOGRAFISTYKI EDUKACYJNEJ
STANISŁAW SZAJEK, Pedagogika pracy Augusta Hermanna Franckego
STANISŁAW GAWLIK, Grzegorz Piramowicz - proboszcz parafii w Kurowie, Końskowoli i Międzyrzecu Podlaskim.
LECH MOKRZECKI, Z tradycji pozaszkolnej działalności oświatowej w Krakowie.
TADEUSZ JAŁMUŻNA, Pedagogiczna i związkowa działalność Henryka Ochędalskiego . . . DANUTA KOŹMIAN, Edukacja nauczycieli szkół powszechnych i średnich w poglądach
Albina Jakiela (1900-1944) .
STEFAN WOŁOSZYN, Publicystyka pedagogiczna Janusza Korczaka okresu międzywojnia i jej zakorzenienie w rzeczywistości społecznej
ŁUCJA KABZIŃSKA, Józef Mirski jako propagator nowego wychowania w Polsce okresu międzywojennego