O ZIOŁACH I MOCY ICH

Dzieło Stefana Falimirza jest pierwszą polską encyklopedią przyrodniczo-lekarską, operującą bardzo bogatym zasobem słownictwa specjalnego. Właściwie nie posiada ogólnego tytułu, tylko dwanaście nagłówków zawartych na karcie tytułowej, z których pierwszy utarł się jako tytuł. Książka wyróżnia się w ówczesnej produkcji wydawniczej swoją objętością (109 arkuszy) i obfitością ilustracji, których zawiera ponad 550. Składa się z pięciu części posiadających odrębne liczbowanie kart i sygnowanie składek. Dzieło nie jest oryginalną pracą Falimirza. Część pierwsza, botaniczna, stanowi kompilację opartą na niezwykle popularnej i rozpowszechnionej literaturze z tego zakresu (na tzw. Ogrodach zdrowia – Horti sanitatis), krążącej od lat osiemdziesiątych w. XV w licznych edycjach na terenie Włoch, Francji, a zwłaszcza Niemiec. Sprawa oryginalności dalszych części jest słabo zbadana, niewątpliwie i one w większości są kompilacją dokonaną na podstawie różnych źródeł. O Falimirzu, tłumaczu i redaktorze encyklopedii, wiadomo tyle tylko, że pochodził z Rusi i przebywał na dworze wojewody podolskiego Jana Tęczyńskiego w Kraśniku. Pracę nad swym dziełem podjął za zachętą Floriana Unglera i Hieronima z Wielunia (Hieronima Spiczyńskiego), przyrodnika, rajcy krakowskiego. Ungler, który miał zainteresowania matematyczno-przyrodnicze, czuwał z wielką troskliwością nad realizacją książki. Zielnik Falimirza był jedną z najpopularniejszych książek polskich 1. poł. XVI w. Choć zachowało się wiele jego egzemplarzy, żaden nie jest kompletny. Tu reprodukujemy egzemplarz Biblioteki Narodowej w Warszawie, sygn. SD XVI. Qu 1933 (k. tytułowa i dwie następne karty to faksymilia, również k. 112 w cz. V uzupełniona o faksymile; sporo kart uszkodzonych).

Wersja do druku Cofnij